Przyczyny i profilaktyka osteoporozy
Spis treści:
Osteoporoza – co to za choroba?
Słowo osteoporoza wywodzi się z języka greckiego “osteon”-kość i języka łacińskiego “porus”-dziura. Osteoporoza jest wyniszczającą i postępującą chorobą. Wśród przyczyn zgonów zajmuje ona trzecie miejsce po chorobach układu krążenia i nowotworach. Dotyczy przede wszystkim ludzi starszych i kobiet po menopauzie. Zmiana stylu życia ograniczenie aktywności fizycznej wynikające z rozwoju technologicznego prowadzi do wzrostu liczby zachorowań. Od dawnych lat była istotnym problemem zdrowotnym populacji. Jednak od niedawna zaczęto uważać ją za chorobę a nie jak wcześniej, że jest wynikiem starzenia się organizmu. Z początku objawy są niezauważalne, przebiega podstępnie powodując bezbolesne pogarszanie się stanu układu kostnego, polegające na postępującej destrukcji masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości. Zauważalnym objawem choroby jest zazwyczaj złamanie osteoporotyczne świadczące o dużym zaawansowaniu w postępie choroby. Osteoporoza choroba kości staje się coraz bardziej powszechna. Jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikro architekturą tkanki kostnej a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania. Mocne zdrowe kości zbudowane w dzieciństwie i wieku dojrzewania są jednym z czynników które pomagają zapobiec osteoporozie. Mimo że potencjalny wzrost i siła kręgosłupa każdego człowieka zdeterminowane są przez geny, styl jego życia może wpłynąć na ilość masy kostnej. Kości potrzebują dobrze zrównoważonej diety: witaminy, minerały oraz dużo wapnia. Ilość wapnia dostarczanego w jedzeniu w trakcie dojrzewania decyduje o maksymalnej gęstości kości osiąganej w wieku dorosłym. Najlepszym źródłem wapnia są mleko i produkty nabiałowe takie jak: ser i jogurt a także nie nabiałowe na przykład zielone warzywa liściaste, fasola, ryby i suszone owoce. Aby przyswajać wapń organizm potrzebuje witaminy D. Głównym źródłem tej witaminy jest sam organizm, który wytwarza ją pod wpływem światła słonecznego. Znajduje się ona w jajkach i tłustych rybach. Na zdrowe kości wpływają również ćwiczenia. Kości podobnie jak mięśnie, aby prawidłowo funkcjonować potrzebują regularnych ćwiczeń, które powodują napinanie i wzmacnianie mięśni, stymulując równocześnie odbudowę kości. Dobrymi ćwiczeniami wzmacniającymi kości są: bieganie, energiczne chodzenie.
Czynniki ryzyka osteoporozy:
• niski poziom estrogenów
• osteoporoza w rodzinie
• wczesna menopauza lub histerektomia z usunięciem jajników przed 45 rokiem życia
• długotrwałe leczenie kortykosteroidami takich dolegliwości jak astma czy artretyzm
• niska waga ciała i szczupła budowa
• nadmierne odchudzanie
• palenie papierosów które hamuje produkcję estrogenu
• nadmierne spożywanie alkoholu i soli; które przyspieszają utratę wapnia
• przyjmowanie środków nasennych, hormonów tarczycy, heparyny
• mało aktywny tryb życia
• nieprawidłowa dieta (ubogo białkowa oraz ubogo wapniowa)
• długotrwałe unieruchomienie, które może spowodować zmiany osteoporotyczne nawet u młodych osób
• współistniejące choroby: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, kamica nerkowa, zespół Cushinga, niedoczynność przysadki
• niedobór witaminy D 3
Osteoporoza nie jest chorobą zagrażającą życiu, ale uszkodzenia, które powodują są nieodwracalne. Leczenie może zatrzymać utratę kości i obniżyć ryzyko ich złamania.
Podział osteoporozy:
• pierwotna – częstość występowania 80%
- osteoporoza idiopatyczna: młodzieńcza, bardzo rzadko występująca u dorosłych
- osteoporoza pomenopauzalna (typ I osteoporozy związana z niedoborem estrogenów w wyniku, którego dochodzi do pobudzenia i nadmiernej aktywności osteoklastów, dominuje utrata kości gąbczastej w mniejszym stopniu kości korowej.
- osteoporoza w wieku podeszłym (typ II osteoporozy)
- przyczyną jest niedobór wapnia związany ze złym wchłanianiem z jelit i nerek, zmniejszeniem poziomu witaminy D 3, testosteronu, wzmożenie wydzielania parathormu przez przytarczyce, ubytek kości dotyczy w równym stopniu kości gąbczastej i korowej.
• wtórna – częstość występowania około 20% – choroby współistniejące (reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia hormonalne, szpiczak, alkoholizm i choroby wątroby, częściowa resekcja żołądka).
Objawy
W początkowej fazie choroba przebiega bezobjawowo. Znaki ostrzegawcze osteoporozy obejmują:
• bóle pleców
• bóle w stawach biodrowych
• obniżenie wzrostu w efekcie spłaszczenia kręgów kręgosłupa
• bóle kości długich pod wpływem obciążenia
• obniżenie wzrostu (złamania kompresyjne kręgów) i ból kręgosłupa oraz powstanie nadmiernej kifozy piersiowej (garb starczy)
• złamania kości przy niewielkich urazach (szczególnie niebezpieczne są złamania szyjki udowej, ale często łamie się kość ramienna)
Osteoporoza należy do grupy chorób, których dieta ma duże znaczenie. Szczególny nacisk kładzie się na spożywanie pokarmów bogatych w wapń i witaminę D.
Ryzyko wystąpienia osteoporozy u kobiet jest znacznie wyższe, ponieważ posiadają one wyjściowo mniejszą masę kości i w trakcie menopauzy tracą ochronny wpływ estrogenów, który spowalnia utratę kości. Młodsze kobiety z niskim poziomem estrogenów mogą również cierpieć na osteoporozę.
Przyczyny
Do przyczyn wystąpienia osteoporozy należą:
• przekwitanie
• zaawansowany wiek
• mukowiscydoza
Spożycie kawy nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju osteoporozy. Osteoporoza występuje rzadziej u osób z nadwagą. Bardzo ważną rolę odgrywają hormony, które działają ochronnie a ich niedobór sprzyja rozwojowi choroby:
• estrogen u kobiet
• testosteron u mężczyzn
Diagnostyka
Badaniem służącym rozpoznaniu osteoporozy jest badanie densytometryczne kośćca, które określa gęstość mineralną kości BMD. Zwykle ocenia się BMD odcinków układu kostnego, które najczęściej ulegają złamaniu w przebiegu osteoporozy- szyjki kości udowej, odcinka lędźwiowego krzyżowego kręgosłupa.
Dane z badania densytometrycznego prezentowane są jako wskaźniki T-score (porównywalne do gęstości kości osób młodych) i Z-score( porównywalne do osób w tym samym wieku). Badanie RTG pokazuje tylko bardzo zaawansowaną osteoporozę i nie może być podstawą rozpoznania. Leczenie rozpoczyna się wówczas, gdy wskaźnik T– score jest równy lub przekracza- 2,5 SD.
Wykorzystuje się również w diagnostyce badania laboratoryjne poziomów między innymi wapnia, fosforu oraz biopsję kości.
Zaleca się wczesne badanie gęstości kości celem podjęcia właściwych działań profilaktycznych między innymi poprzez właściwą dietę i styl życia. Niezbędnym uzupełnieniem terapii jest zwiększenie aktywności ruchowej, ekspozycja skóry na światło słoneczne, unikanie czynników ryzyka osteoporozy. Leczenie farmakologiczne składa się z kilku leków tak dobranych, aby w pełni wykorzystać ich pozytywny wpływ na tkankę kostną, minimalizując zarazem ich działania niepożądane.
Profilaktyka
Przesiewowe badania oceniające gęstość masy kostnej należy przeprowadzić u wszystkich kobiet powyżej 65 roku życia, a także młodszych u których występują czynniki ryzyka osteoporozy. U kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą pomiary gęstości kości przed 65 roku życia nie są konieczne. Badaniem przesiewowym pozwalającym określić ryzyko złamań kości jest pomiar gęstości mineralnej kości przedramienia, kości piętowej i palców. U kobiet u których podczas wstępnych badań stwierdzono zbyt małą masę kostną należy wykonać pomiar masy kostnej kręgów od 1,2 do 1,4 oraz szyjki kości udowej. Najczęściej decyzję co do częstości badań przesiewowych podejmuje się na podstawie indywidualnych wskazań pamiętając, iż zagrożenia złamaniami rośnie wraz z wiekiem i przy współistnieniu innych czynników ryzyka osteoporozy.
W Stanach Zjednoczonych badania wykonuje się co 2 lata w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, a w Kanadzie u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą badanie gęstości kości wykonuje się co 2– 4 lata, zaś u pacjentek leczonych lekami na przykład bifosfonianami co 1– 2 lata. Profilaktyka powinna obejmować wdrażanie odpowiednich nawyków żywieniowych przede wszystkim z odpowiednią podażą wapnia i witaminy D. Dzienne zapotrzebowanie dorosłej osoby na wapń wynosi około 1200 mg. Najbogatszym źródłem wapnia jest mleko z niską zawartością tłuszczu oraz brokuły, bądź skorzystać z suplementacji wapnia na przykład stosując takie preparaty jak Calperos 1000 , Vitrum osteo, Ostercal dostępne w aptece bez recepty. Warunkiem prawidłowego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego jest odpowiednie spożycie witaminy D, która głównie występuje w: (wątroba, ryby, żółtka jajek). Należy ograniczyć palenie papierosów i picie alkoholu. Inną z metod zapobiegających utracie masy kostnej po menopauzie są odpowiednie ćwiczenia fizyczne wykonywane jeszcze przed menopauzą: tenis lub jogging, ćwiczenia siłowe z ciężarkami zwiększają wytrzymałość kośćca. Kobiety wykonujące umiarkowane ćwiczenia fizyczne są w istocie mniejszym stopniu zagrożone złamaniem szyjki kości udowej i kręgosłupa niż kobiety nieaktywne fizycznie. Ćwiczenia fizyczne nie tylko zwiększają gęstość kości, ale poprawiają koordynację ruchową i korzystnie wpływają na zmysł równowagi co w rezultacie zmniejsza zagrożenie upadkami.
- Suplement diety
- Kapsułki
