Czym jest cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciężarnych, cukrzyca ciążowa –każdy stan hiperglikemiczny (nieprawidłowa glikemia na czczo, nietolerancja glukozy) pojawiające się u zdrowych kobiet w ciąży. Stanowi ono zagrożenie dla płodu a ponadto u 30-45% kobiet u których stwierdzono cukrzycę ciężarnych w ciągu najbliższych 15 lat rozwija się cukrzyca typu 2. Jest najczęstszym powikłaniem metabolicznym występującym u kobiet ciężarnych. To cukrzyca, która rozpoczęła się w okresie ciąży i nie była rozpoznana przed ciążą. Jednak nie wyklucza to możliwości istnienia niezdiagnozowanej cukrzycy przed ciążą. Cukrzyca ciężarnych dotyczy niewielkiego odsetka kobiet w ciąży 3-6%. Rozwija się najczęściej w 24 -28 tygodniu ciąży, gdy organizm nie może wytworzyć większej ilości insuliny w odpowiedzi na zwiększone jej zapotrzebowanie w ciąży. Po porodzie zwykle normalizuje się poziom glukozy we krwi. Kobiety chore na cukrzycę muszą dokładnie kontrolować poziom cukru przed zajściem w ciążę i w czasie trwania by uniknąć ryzyka powikłań. Zbyt wysokie stężenie glukozy zwiększają ryzyko wad wrodzonych u dziecka oraz powodują nadmierny wzrost płodu i masę urodzeniową (konieczne jest wówczas cięcie cesarskie).

Spis treści:

Przyczyny i objawy
Objawy
Wpływ na ciążę
Diagnostyka – na czym polega i kiedy warto zrobić badania?

Przyczyny i objawy

W cukrzycy ciążowej organizm kobiety wytwarza odpowiednią ilość insuliny, jednak działanie insuliny jest częściowo blokowane przez inne hormony, których ilość znacznie wzrasta w okresie ciąży. Należą do nich: (progesteron, prolaktyna, estrogeny, kortyzol). Dochodzi do rozwoju insulinooporności, czyli zmniejszenia wrażliwości komórek na działanie insuliny. Komórki trzustki produkują coraz większą ilość insuliny, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi, mimo niekorzystnych warunków. W efekcie około 24-28 tygodnia ciąży dochodzi do ich przeciążenia i utraty kontroli nad gospodarką węglowodanową i rozwija się cukrzyca ciążowa. Ponieważ łożysko rośnie produkowana jest coraz większa ilość hormonów co tym samym zwiększa oporność na insulinę i wówczas poziom glukozy we krwi podnosi się powyżej obowiązujących norm. Cukrzyca ciążowa może wystąpić u każdej ciężarnej kobiety. Czynniki ryzyka, które zwiększają możliwość wystąpienia cukrzycy ciężarnych to:

wiek powyżej 35 roku życia
wielorództwo
wystąpienie w przeszłości porodu przedwczesnego z niewiadomej przyczyny
urodzenie dziecka z wadą wrodzoną lub dziecka o masie powyżej 4 kg
otyłość
cukrzyca typu 2 lub cukrzyca ciężarnych w rodzinie
nadciśnienie tętnicze
zespół policystycznych jajników

Czynniki zmniejszające ryzyko zachorowania na cukrzycę w ciąży:

wiek poniżej 25 lat
prawidłowa masa ciała

Objawy

Najczęstsze objawy:

wielomocz
konieczność oddawania moczu w nocy
wzmożone pragnienie
niezamierzona utrata masy ciała
osłabienie
wzmożona senność
zmiany ropne na skórze
stan zapalny narządów moczowo-płciowych

Wpływ na ciążę

Niekontrolowana cukrzyca w ciąży zwiększa ryzyko poronienia oraz wystąpienia zaburzenia makrosomii płodu. To zaburzenie polega na tym, że dziecko pod wpływem dużej ilości glukozy otrzymywanej z organizmu matki rośnie w łonie matki zbyt duże i może ważyć powyżej 4 kg. Tułów dziecka jest nieproporcjonalnie duży w stosunku do głowy, skóra jest zaczerwieniona, występuje także owłosienie w małżowinach usznych. Wówczas poród drogami natury nie jest wskazany. Oprócz urazów dziecko z makrosomią, narażone jest także na pojawienie się encefalopatii, czyli uszkodzenia mózgu, upośledzenia umysłowego lub może dojść do śmierci dziecka. Makrosomia zwiększa też ryzyko innych chorób w późniejszym życiu dziecka. Są to problemy związane z:

nadwagą i otyłością
nadciśnieniem
zespołem metabolicznym
tolerancją glukozy

Cukrzyca ciążowa zwiększa u dziecka ryzyko pojawienia się także wad rozwojowych takich jak

wady serca
wady nerek
wady układu nerwowego wady
wady przewodu pokarmowego
wady budowy kończyn
upośledzenia umysłowe

Niewykryta cukrzyca ciążowa może także wywołać:

wielowodzie
obrzęki
zakażenie układu moczowego
odmiedniczkowe zapalenie nerek
zatrucie ciążowe

U matki rodzącej dziecko z makrosomią może wystąpić wtórna atonia macicy, uszkodzenie kanału rodnego. Zwiększa się ryzyko zakażenia połogowego. Komplikacje okołoporodowe mogą dotyczyć także samego płodu, który jest narażony na urazy podczas porodu naturalnego. Mogą to być:

zwichnięcia barku
złamanie mostka
złamanie kości ramiennej

Aby zapobiec wszystkim możliwym powikłaniom należy pamiętać o badaniu glikemii w ciąży oraz w przypadku wykrycia cukrzycy ciążowej- utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy do porodu.

Diagnostyka – na czym polega i kiedy warto zrobić badania?

Podczas pierwszej wizyty u lekarza ginekologa każda kobieta w ciąży powinna mieć oznaczony poziom glukozy we krwi. Jeśli wynik badania poziomu glukozy jest nieprawidłowy powyżej 126 mg % należy powtórzyć badanie. Kolejny nieprawidłowy wynik wskazuje na cukrzycę ciążową. Badanie poziomu glukozy tak zwany, test na krzywą cukrową wykonuje się u każdej kobiety w ciąży niezależnie od wyniku poziomu glukozy we krwi. Krzywa cukrowa w ciąży jest obowiązkowym badaniem wykonywanym w 2 trymestrze ciąży, lecz w niektórych przypadkach wcześniej w celu jak najszybszego zdiagnozowania nieprawidłowości w glikemii. Cukrzyca ciążowa niesie ogromne zagrożenie zarówno dla matki jak i dla dziecka. Krzywa cukrowa jest badaniem przesiewowym. Składa się z kilku etapów, w pierwszej kolejności bada się poziom cukru we krwi na czczo. Kolejny etap polega na podaniu pacjentce do wypicia 75 g glukozy rozpuszczonej w250 mililitrach wody i oznaczeniu po 2 godzinach stężenia glukozy we krwi. Poziom glukozy pomiędzy 140- 200 mg % jest wskazaniem do dodatkowego testu diagnostycznego. Natomiast poziom glukozy powyżej 200 mg % kwalifikuje do rozpoznania cukrzycy ciążowej i koniecznością wdrożenia leczenia, którego celem jest uzyskanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Leczenie rozpoczyna się od wprowadzenia diety i aktywności fizycznej, jeśli po 5 -7 dniach stosowania diety nie uzyska się wyrównania poziomu glukozy we krwi zalecane jest wprowadzenie insulinoterapii. Leczenie powinno rozpocząć się jak najszybciej po ustaleniu diagnozy. Wcześnie zdiagnozowanie i prawidłowe leczenie cukrzycy ciążowej, może zapobiec wystąpieniu niekorzystnych powikłań podczas ciąży takich jak:

stan przedrzucawkowy
obumarcie płodu
chorób okołoporodowych u niemowlaka

Celem leczenia cukrzycy ciążowej jest osiągnięcie jak najlepszego wyrównania poziomu glukozy. Sama cukrzyca ciążowa nie jest wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego. Stosowanie insuliny w ciąży, jej dawki i pory iniekcji są dopasowane do poziomu glukozy we krwi, aktywności fizycznej, sposobu odżywiania i pór posiłków. Kobiety w ciąży poddane insulinoterapii powinny pamiętać o możliwości wystąpienia hipoglikemii. Może być wywołana:

przez opuszczenie posiłku
zbyt dużą dawką insuliny w stosunku do aktualnych potrzeb
zbyt małą ilością węglowodanów w posiłku
zwiększeniem wysiłku fizycznego W przypadku pojawienia się pierwszych jej objawów trzeba jak najszybciej wypić lub zjeść coś słodkiego.

Do najczęściej stosowanych metod służących do rozpoznania cukrzycy ciążowej należą: